Kringloopmaterialen integreren
Het sluiten van materiaalkringlopen kan enkel slagen als men bereid is om materialen met een eerder leven in een ander gebouw, ook opnieuw te integreren in (nieuw)bouwprojecten. Dat kan onder de vorm van hergebruik in de oorspronkelijke vorm voor eenzelfde toepassing, maar men kan ook materialen opknappen (refurbished) of volledig opnieuw samenstellen (remanufactured) zodat ze weer aan het kwaliteitsniveau van een nieuw product beantwoorden.
Betekenis en belang
Wanneer de materialen klaar zijn voor hergebruik, moeten ze op de markt kunnen worden toegepast. Men moet ze m.a.w. kunnen voorschrijven, (tijdig) bevoorraden en op correcte wijze plaatsen. Hoewel het voorschrijven van hergebruikmaterialen nog in zijn kinderschoenen staat, schrijven bepaalde opdrachtgevers het gebruik ervan al voor via bestekken en selectiecriteria. In tegenstelling tot nieuwe producten beschikken hergebruikmaterialen gewoonlijk echter niet over een garantie voor hun prestaties. Dat wordt vaak als een drempel beschouwd en betekent dat de actoren in de bouw (architecten, aannemers en opdrachtgevers) zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen.
Of een kringloopmateriaal geschikt is voor toepassing in een project hangt af van economische, technische en praktische criteria.
- Economisch: wat is de kostprijs in vergelijking met vergelijkbare nieuwe materialen?
- Technisch: is het materiaal niet verontreinigd? Heeft het de juiste mechanische eigenschappen? Wat is de bevestigingswijze?
- Praktisch: is het materiaal in voldoende grote hoeveelheid aanwezig? Is het op het juiste moment beschikbaar?
Om met al deze elementen rekening te houden en de integratie van kringloopmaterialen in bouwprojecten te stroomlijnen, kan het interessant zijn om hier een expert voor in te schakelen (= material scout).
Hoe werd dit opgenomen in de tool Circulair Gebouwd?
De afgelopen jaren bouwde WTCB een expertise op rond selectief slopen en hergebruik van bouwmaterialen via projecten zoals BBSM (La Bato Bruxellois source de nouveau materiaux), FCRBE (Facilitating the circulation of reclaimed building elements in Northwestern Europe), Proeftuin Circulair Bouwen, Digital Deconstruction en Protocole de déconstruction pour la Région de Bruxelles-capitale. Door deze kennis samen te brengen met leerlessen van de projectpartners binnen het CBCI-project hebben we in deze tool de belangrijkste mogelijkheden opgelijst om kringloopmaterialen in (nieuw)bouwprojecten te integreren.
Daarnaast laat het ook toe je ambities kwantitatief te specifiëren op vlak van integratie van kringloopmaterialen. Je kan via een tabel een samenvatting geven van de beoogde herkomst van materialen die in het project gebruikt worden. Dit kan gaan van behoud op de site, elders gerecupereerd, rechtstreeks gerecycleerd on-site of met een aandeel gerecycleerde content tot traditioneel volgens de principes van de lineaire economie.
Hoe kan je dit meten?
Men kan op basis van een bill of materials (BoM) of materialenoverzicht een inschatting maken van de hoeveelheden materiaal die voor het bouwproject nodig zijn, met aanduiding van de mogelijke herkomst van het materiaal: on-site, elders gerecupereerd, rechtstreeks gerecycleerd on-site, met een aandeel gerecycleerde content of traditioneel volgens de principes van de lineaire economie. Enkele aandachtspunten hierbij:
- Het is belangrijk om in het ontwerp van bij de start rekening te houden met de mogelijke toepassing van gerecupereerde materialen en de gevolgen hiervan op het ontwerp.
- Meestal worden gedetailleerde materiaalbeschrijvingen opgesteld om de geschiktheid van de kringloopmaterialen te evalueren. Het is belangrijk om hierbij voldoende vrijheid toe te laten en te focussen op functionele geschiktheid.
- De eenheid waarin dit wordt uitgedrukt heeft een belangrijk invloed op de weergave van de resultaten. Zo zal de keuze voor tonnages ervoor zorgen dat lichte materialen (zoals isolatie en hout) weinig zullen doorwegen in verhouding tot steenachtige materialen (zoals baksteen of beton). In sommige gevallen kan het daarom interessanter zijn om te meten in m³ of een andere eenheid (primaire kostprijs, milieukost, CO2-equivalent…).
Voorbeelden uit de praktijk
Welke tools kunnen hierbij helpen?
- Opalis: het platform dat alle handelaars en marktplaatsen in tweedehands bouwmaterialen verzamelt
- Opalis Documentatie: de website biedt ook heel wat nuttige informatie om het hergebruik van materialen in renovatie- en bouwprojecten te stimuleren en faciliteren.
- Online marktplaatsen zoals: https://materialenbankleuven.be/, https://www.buurmanantwerpen.be/, https://www.oogstkaart.nl/, etc.
- Aanbesteding strategieën voor de integratie van gerecupereerde materialen: specifiek voor grootschalige operaties en overheidsopdrachten
- Materiaalfiches ter ondersteuning van het hergebruik van veel voorkomende materialen op de tweedehandsmarkt. Deze fiches omvatten aandachtspunten en richtlijnen voor het recuperatieproces, de belangrijkste technische vereisten, eigenschappen die de geschiktheid voor het beoogd gebruik bepalen, richtprijzen, etc.
- Een methode voor de beoordeling van technische prestaties van hergebruikmaterialen. Een praktisch document dat een algemene aanpak schetst voor de beoordeling van hergebruikmaterialen.
- Zes praktische gidsen over hergebruik, specifiek voor aannemers.