Toekomstige materialenbank voorbereiden
Wanneer men vandaag probeert om materialen die gerecupereerd werden opnieuw in te zetten in een bouwproject, botst men op heel wat uitdagingen. Een van de grootste is om correct te kunnen inschatten welke materialen en hoeveel beschikbaar komen en, of het materiaal geschikt is voor de beoogde toepassing.
Om dat te kunnen verifiëren (en valideren) is er informatie nodig over het materiaal, wat vandaag in vele gevallen ontbreekt. Heeft het de juiste technische specificaties? Zitten er geen schadelijke stoffen in? Is het goed onderhouden? Enzovoort. Wie vandaag aan hergebruik wil doen, beschikt zelden over dergelijke informatie.
Betekenis en belang
Om de integratie van gerecupereerde materialen in de toekomst makkelijker te maken, is het dus belangrijk dat we vandaag de nodige voorbereidingen treffen. De informatie over een gebouw en de toegepaste materialen vastleggen en beheren in een gebouwenpaspoort is een strategie om toekomstig hergebruik te faciliteren. Zo weet men op elk moment welke materialen zich waar bevinden en wordt een gebouw een materialenbank voor de toekomst. Volgende principes zijn hierbij belangrijk:
- Men moet vanaf de ontwerpfase (met name voor nieuwbouw) informatie verzamelen over de waarde en de kwaliteit van de gebruikte elementen en deze info moet toegankelijk blijven voor alle partners. Men moet bovendien duidelijk vastleggen wie de eigenaar is van deze gegevens en wie verantwoordelijk is voor het updaten ervan. Wanneer deze informatie niet voorhanden is – bijvoorbeeld voor bestaande gebouwen – moet men deze gegevens verzamelen voordat het gebouw gesloopt wordt.
- Het gebouw moet correct onderhouden worden om de levensduur van de elementen te waarborgen en om hun waarde te verzekeren (vooral aan het einde van hun levenscyclus). Dit wordt via het paspoort opgevolgd.
- Het is essentieel dat men al deze gegevens digitaliseert en ze invoert in een gebouwenpaspoort. Dit paspoort moet geactualiseerd worden telkens wanneer het gebouw wijzigingen of renovaties ondergaat. De elementen zouden voorzien moeten zijn van instructies om de gebruikers in te lichten over de manier waarop ze hersteld of ontmanteld moeten worden.
Hoe werd dit opgenomen in de tool Circulair Gebouwd?
In de tool sommen we enkele actiemogelijkheden op om te komen tot gebouwpaspoorten die hergebruik en recyclage in de toekomst kunnen faciliteren. Ze zijn gebaseerd op literatuur, onderzoeksprojecten (CB 23 Leidraad voor paspoorten in de bouw, BAMB) en praktijkervaringen (projecten zoals BIM-integrum). De lijst is niet eindig en wil vooral inspirerend werken en de gebruiker bewust maken van de manieren waarop informatieopslag en -beheer kunnen bijdragen tot waardebehoud in de toekomst. Ook hier maakten we een onderscheid tussen musthaves en extra's.
Hoe kan je dit meten?
Op dit moment bestaat hier geen meetsysteem voor. Men zou wel de volledigheid van een gebouwenpaspoort kunnen nagaan en hier een "score" op plakken, maar dat zegt natuurlijk niets over de kwaliteit van de ingevulde en gedeelde gegevens. Wel zijn er momenteel studies en ontwikkelingen rond het bepalen (of berekenen) van het hergebruikpotentieel van gebouwonderdelen op basis van informatie in BIM-modellen. Maar een algemene transparante methode om dit te doen is voorlopig niet publiek beschikbaar.
Voorbeelden uit de praktijk
Welke tools kunnen hierbij helpen?
- Het sjabloon MAT3 Materialenpaspoort in GRO is een vereenvoudigde versie van een materialenpaspoort. Er is in het sjabloon een handleiding opgenomen voor hoe men het materialenpaspoort moet invullen.
- Het “Product Circularity Data Sheet” (PCDS) is een datatemplate die gebruikt kan worden om op een gestandaardiseerde manier informatie over de circulariteit van producten vast te leggen.
- Het sjabloon van Level(s) voor de opmaak van een “Bill of materials” en een “Bill of quantities”. Hiermee kan men een overzicht maken van de hoeveelheden en types materialen die in een gebouw zitten.
- Er zijn commerciële bedrijven die de opmaak van een gebouwenpaspoort als dienst aanbieden of hiervoor een digitale tool aanbieden. Voorlopig bestaat er nog geen “open source”-platform.
- BIM-software: Een BIM-model en de bestaande softwarepakketten bieden de mogelijkheid om informatie op te hangen aan het as-built 3D-model. Op deze manier kan men een gebouwenpaspoort opbouwen in een digitale omgeving. Dit paspoort bewaart niet alleen een overzicht van de hoeveelheden en types materialen, maar kan ook bijkomende informatie zoals technische fiches, demontagetechnieken, onderhoudsinstructies,…Een dergelijk gebouwenpaspoort ontwikkelde Beneens Bouw en interieur in het project BIM-Integrum
- Publicaties van lijsten van parameters die in een gebouwenpaspoort opgenomen kunnen worden. CB23 publiceerde een longlist, OVAM is bezig met een shortlist, maar deze werd nog niet gepubliceerd.